Hayalleri olan çocuklar yetiştirmek- Gülçin Karadeniz

“Dünyanın gördüğü en büyük başarı önce bir hayaldi. En büyük çınar önce bir tohumdu, en büyük kuş bir yumurtada gizliydi.”

-Edgar Allen Poe

Çocuklar için hayal dünyası genelde gerçek hayattan daha önemlidir ve hayal dünyaları çok geniştir. Elbette çocuğun zengin hayal dünyası ile yetişkinliğin hayalperestliğini aynı şekilde ele almamak gerekir.

Çocuklarda, hayal gücü ve yaratıcılığın ortaya çıkışı ile oyun gelişimi paralel olarak ilerler. Yaşamın ilk iki yılında gözlemlenen hareket odaklı oyunlar, sembolik düşünme becerisinin gelişmeye başlaması ile birlikte yerini hayali oyunlara bırakır. İlk hayali oyunlar, yani çocuğun “miş gibi yapması” 18 ay civarında, dil ve zihinsel gelişiminin belli bir olgunluğa ulaşması ile görülmeye başlar. Bu oyunlar, ilk zamanlar çocuğun çevresindekileri taklit etmesi şeklinde ortaya çıkar. Çocuk bebeğe mama yediriyormuş gibi ya da telefonda birisiyle konuşuyormuş gibi yapar.
Hazırlayan: Gülçin Karadeniz

Peki hayal kurmak faydalı mı, çocuğa ne kazandırır?
Hayali oyunlar, çocuğun beyninde endorfin salgılanmasına neden olur ve onu neşelendirir. Böylece yaratıcılığı ve problem çözme becerileri de gelişmeye başlar. Yaratıcı oyunlar çocukların iç dünyalarında yaşadıkları duyguları ve dış dünyayla ilgili algılarını ifade etmeleri için de ayrıca önemlidir. Aynı zamanda hayal gücü merak duygusunu da tetikler. Meraklı olan minikler büyüdüklerinde bilgili bireyler olurlar.

Peki hayal ile gerçek arasındaki çizgiye müdahale etmek gerekir mi?
Okul öncesi dönemdeki çocuk çok fazla hayali oyunlar oynar, zihninde hayali karakterler yaratabilir ve kendi yarattığı bu karakter ile konuşabilir. Bu durumun çocuğun bir okul öncesi kuruma başlaması ve sosyalleşme ihtiyaçlarının karşılanmasıyla kaybolması beklenir. Ancak bazen çocuk hayali arkadaşını unutmak yerine onu daha da yüceleştirebilir. Çocuklar bu tür davranışları, sosyal beceriler dediğimiz alanda özellikle de “bir ilişki kurma ve sürdürme” becerileri ile ilgili güçlükler yaşadıklarında sergilemektedirler. Eğer çocuğunuzun gerçek arkadaşlarının yanı sıra hayali arkadaşı varsa ve çocuğunuz içine kapanık değilse bu arkadaşlığı normal karşılayabilirsiniz.

Ancak yalnızca hayali arkadaşı ile oynuyorsa ve bu oyun onun gerçek dış dünya ile bağ kurmasını, gerçek hayat olaylarından zevk almasını, sorumluluklarını yerine getirmesini engelliyor ve yalnızlaşmasına neden oluyorsa o zaman bir uzmandan destek almanızda yarar var demektir. İşte bu sebeplerden dolayı ebeveynlerin çocuklarının oyunlarında kullandığı ifadeleri takip etmesi ve bu doğrultuda çocuk yetiştirme tutumlarını gözden geçirmeleri büyük önem taşımaktadır. Çocuk, anne ve babasından yeterli sıcaklık, duyarlılık,  ilgi ve sevgi alamadığında, baskıcı/otoriter ve mükemmeliyetçi anne baba tutumlarına maruz kaldığında, ondan beklenilen bir çocuk olamadığına inandığında ve sık sık internet oyunlarıyla oynadığında yani ebeveynleri tarafından ihmal edildiğinde de hayali arkadaşlar geliştirebilir.

Çocuğunuzun hayal gücünü nasıl destekleyebiliriz?
Öncelikle bunun için ilk olarak kendimize “uygun ortam yaratıyor muyuz?” sorusunu sormamız lazım. Bazen çocukları o etkinlikten diğerine koştururken onların yorulup hiçbir şey düşünemez duruma getirenlerin de bizler olduğunu unutmamalıyız. Bol bol serbest oyuna ve açık uçlu aktivitelere zaman ayırın. Önceden planlanmamış bir etkinlik, yani çocuklarımıza ‘açık uçlu’ aktiviteler sunmak yaratıcılığı en çok besleyen bir oyun şeklidir.

İkinci soru olarak da “nasıl oyuncaklar alıyoruz?” Legolar, artık materyaller, kırtasiye malzemeleri,… Örneğin; bir parça hamur, çocuğun hayal ettiklerini yaratmak için bir araç olabilir. Evdeki oyuncak sayısı ile çocuğun hayal gücü performansı doğru orantılı değildir. Bu nedenle, çocuğu oyuncak olmayan nesneleri (artık materyalleri) oyununa katması için teşvik etmemiz gerekir “Sence bu tahta sopayı oyunumuzda nasıl kullanabiliriz?”, ayrıca farklı mekânlarda (müzelere, park, hayvanat bahçesi, vb.) oynamak da hayal gücünü ateşleyecektir.

Her zaman olduğu gibi dozu iyi ayarlandığı sürece hayal kurmak faydalıdır ve çocuğu motive edecektir. Başarısız bir öğrenci, karnesinin iyi olacağını düşünerek derslerine daha fazla çalışabilir. Üniversite sınavına hazırlanan genç üniversiteyi hayal ederek daha fazla ders çalışabilir ve başarı sağlayabilir. Çocuğun yaptıklarını eleştirmek yerine iyi yaptıklarını övmek ona yaratıcı oyunlardan zevk alma ve performans kaygısı yaşamadan hayal etme cesareti verecektir. Unutmayın hayal kurmazsanız gerçeği olmaz!

 “Büyük işler, büyük hayaller kurma özelliği olan insanlarca başarılmıştır”

William Russell

İlgili Yazılar

• 

  Hamilelik döneminde sağlıklı beslenin
  Hamilelik döneminde sağlıklı beslenin
• 

  Çocuğunuz otizm olabilir
  Çocuğunuz otizm olabilir
• 

  Ateşli havaleyi tetikleyebilir!
  Ateşli havaleyi tetikleyebilir!
• 

  Geç kalınırsa göz tembelliğine neden olabilir!
  Geç kalınırsa göz tembelliğine neden olabilir!